هنگام اعلام نتایج آزمون سراسری، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های داوطلبانی که رتبۀ خوبی کسب نکرده‌اند، این است که آیا با توجه به رتبۀ خود ، انتخاب رشته کنند یا یک سال دیگر مطالعه نمایند و به قول معروف پشت کنکوری بشوند.
به نظر ما، انتخاب هر یک از این راه‌ها به نوبه خود صحیح است؛ اما مهم این است که با تامل و بررسی جوانب مختلف، انتخاب رشته شود تا داوطلب پس از یک سال، احساس پشیمانی نکند و زمان، انرژی و سرمایه‌اش به هدر نرود.
پشت کنکوری بودن سخت است
هر ساله تعداد قابل توجهی از داوطلبان، بعد از تعطیلات نوروزی تصمیم می‌گیرند که برای کنکور سال بعد آماده شوند و معتقدند که سال چهارم، به دلیل حضور در مدرسه، زمان کافی را برای مطالعۀ دروس پایه و سال چهارم(سال دوازدهم) به صورت تستی نداشته‌اند، اما سال بعد می‌توانند تمامِ وقت و همّ و غمّ خود را برای کنکور بگذارند. این داوطلبان، ماه های آخر منتهی به آزمون سراسری را خوب درس نمی‌خوانند و می‌گویند بعد از برگزاری کنکور، شروع به مطالعه خواهند کرد و یک سال فرصت برای مطالعه خواهند داشت. عده‌ای نیز بعد از اعلام نتایج به این نتیجه می‌رسند که سال گذشته خوب مطالعه نکرده‌اند و به دلیل نداشتن تجربۀ کافی، شیطنت نوجوانی یا هر دلیل دیگری، در حد توانایی‌های خود ظاهر نشده‌اند. آنها می‌گویند وقتی در خانه هستیم و استرس امتحان‌های مدرسه را نداریم، می‌توانیم ساعات بیشتری را صرف مطالعه کنیم و با مرور مرتب مطالب درسی و رفع نقاط ضعف خود، برای آزمون سراسری سال آینده به طور کامل آماده شویم.
داوطلبانی که چنین دیدگاهی دارند، بیشتر در گروه آزمایشی علوم تجربی هستند؛ زیرا در سایر گروه‌ها داوطلبان می‌توانند اگر رتبۀ مناسبی کسب نکردند، رشتۀ مورد نظر خود را در دانشگاه پیام‌نور، دانشگاه آزاد یا دانشگاه‌های غیرانتفاعی دنبال کنند؛ اما در رشته‌های پزشکی و پیراپزشکی، حتی در دانشگاه آزاد یا در پردیس‌های خودگردان دانشگاه‌های دولتی، داوطلب باید رتبۀ قابل قبولی داشته باشد تا بتواند در این قبیل از رشته‌ها ادامۀ تحصیل دهد.
نکته اینجاست داوطلبی که در حال حاضر رتبه‌اش در سهمیه ۳۰ هزار یا بیشتر شده است و می‌خواهد به امید قبولی در رشته‌های پزشکی در آزمون سراسری سال آینده درس بخواند، چقدر باید مطالعه کند تا رتبۀ خود را ۱۰ یا ۱۵ برابر کاهش دهد؟! آیا داوطلبی که به امید کنکور سال آینده مانده است، می‌داند که با چه رقابت سنگین و فشرده ای روبروست؟!
از سوی دیگر، داوطلبانی که امسال انتخاب رشته نمی‌کنند، همه به امید قبولی در بهترین رشته‌های دانشگاهی، از رفتن به دانشگاه باز مانده و یک سال دیگر را صرف مطالعۀ دروس کرده‌اند. برخی از این داوطلبان انگیزه بسیاری دارند و با اینکه رتبه‌شان در حد قبولی در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی است، به امید کسب رتبۀ عالی و پذیرش در رشتۀ ایده آل خود، می‌خواهند سال آینده در آزمون سراسری شرکت کنند.
حال یک داوطلب آزمون سراسری، که حتی در بعضی از دروس امتحانی‌اش نمرۀ منفی کسب کرده است، توان و روحیۀ رقابت با داوطلبان با انگیزه و پرتلاش ذکر شده را دارد یا فقط در عالم خیال فکر می‌کند که می‌تواند سال آینده در رشته‌ای ایده آل که مورد استقبال بیشتر داوطلبان است، قبول شود؟
متاسفانه در عمل می‌بینیم که بسیاری از داوطلبان در سال دومی که کنکور می‌دهند، رتبه‌ای بدتر از سال اول کسب می‌کنند. بسیاری از آنها، برخلاف تصورشان، درس زیادی نمی‌خوانند؛ زیرا پرسش‌های کلاسی و امتحان‌های مدرسه حذف شده است و آنها مجبور نیستند که به کسی پاسخگو باشند. همچنین این افراد فکر می‌کنند که فرصت زیادی دارند، و برای همین، منظم و با برنامه درس نمی‌خوانند و گاه ساعات مطالعه‌شان از دورانی که مدرسه می‌رفتند نیز کمتر است.
برخی از داوطلبان نیز در جلسه برگزاری آزمون سراسری، اضطراب بیشتری را تجربه می‌کنند؛ چون انتظار دارند که بعد از گذشت یک سال، حتماً در رشتۀ مورد نظر خود پذیرفته شوند، و وقتی پاسخ یک سؤال را نمی‌دانند، بسیار نگران و مضطرب می‌شوند، و اضطراب زیاد در کم کردن دقت و فراموش کردن مطالب درسی ، نقش مهمی دارد.
در این میان، برخی از مؤسسات به ظاهر آموزشی، با تبلیغات عجیب و غریب خود، داوطلبان را، با هر رتبه و سطح دانشی، به ماندن ترغیب می‌کنند. آنها می‌گویند شما با هر سطح علمی، اگر سال بعد در کلاس‌های ما ثبت‌نام کنید یا کتاب‌ها و دی وی دی‌های ما را بخرید، در دانشگاه و رشتۀ مورد نظر خود حتماً پذیرفته می‌شوید، و در تایید سخنشان نیز آمارهای ضد و نقیضی را ارایه می‌دهند که چیزی جز دروغ نیست.
به یاد دارم که چند سال پیش، یکی از این مؤسسات در تبلیغات گستردۀ خود اعلام کرده بود فردی که رتبۀ پنج رقمی داشته، با بهره گیری از مشاوره و سی‌دی‌های علمی مؤسسه آنها از بهمن ماه شروع به مطالعه کرده و در رشتۀ دندانپزشکی پذیرفته شده است؛ در حالی که فرد مورد نظر، سال بعد اصلاً مجاز به انتخاب رشته در رشته محل‌های روزانه و شبانه نشده بود و در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری) دانشگاه پیام‌نور یکی از شهرستان‌ها پذیرفته شده و رتبه اش هم از سال قبل بدتر شده بود !!
همچنین داوطلبی بود که بیش از ده سال کنکور می‌داد و هر سال به امید پذیرفته شدن در رشتۀ ایده‌آل خود، سراغ یکی از این مؤسسات رفت و در نهایت نیز راضی به رفتن به رشته‌ای شد که با ایده‌آلش فاصله‌ای بسیار داشت؛ رشته‌ای که در همان سال اولی که کنکور می‌داد نیز می‌توانست پذیرفته شود !
آنهایی که همتی بلند داشتند، موفق شدند
هر چند که ما معتقدیم پشت کنکور ماندن و در رقابتی تنگاتنگ با داوطلبانی با انگیزه شرکت کردن، کاری بسیار دشوار است، اما در عمل می‌بینیم که تعدادی از داوطلبان می‌توانند از پسِ این مهم برآیند؛ افرادی که برای یک سال با یک برنامه‌ریزی دقیق مطالعه می‌کنند، و اگر در آزمون‌های آزمایشی رتبۀ خوبی کسب نکردند، ناامید نمی‌شوند؛ افرادی که در این یک سال، سراغ تلفن همراه، کامپیوتر، تفریح با دوستان و گشت و گذارهای بدون برنامه نمی‌روند، و اگر استراحت یا تفریحی نیز دارند، کاملاً حساب شده است. این دسته از داوطلبان، درس خواندنشان ریتم درست و منظمی دارد؛ نه اینکه شهریور و مهر را «بکوب» درس بخوانند و بهمن ماه خسته و دلزده باشند و بعضی از روزها یا هفته‌ها نیز نیم نگاهی نیز به کتاب‌های درسی خود نیندازند.
بیشتر این داوطلبان، زمانی که سال چهارم بودند، با مشکلی ناخواسته روبرو شدند و رتبه‌شان، برخلاف انتظار والدین یا آموزگارانشان، چهار رقمی شده است، و امسال با رفع مشکل مورد نظر، یا کنار آمدن و پذیرفتن آن، با همت بیشتری درس می‌خوانند، و در نهایت نیز رتبه‌ای مطابق میل خود کسب می‌کنند. عده‌ای نیز روش درس خواندنشان اشتباه بوده است و اکنون با کسب تجربه‌ای یکساله، می‌دانند که چگونه باید مطالعه کنند و نگاه دقیق‌تری به ضعف‌های علمی و ناتوانایی‌های خود دارند.
اما اگر صادق باشیم، احتمال اینکه داوطلبی به خاطر ضعف علمی، رتبۀ پنج رقمی یا شش رقمی آورده باشد و طی یک سال مطالعه بتواند رتبه‌ای دو رقمی یا سه رقمی کسب کند، بسیار کم است. پس بهتر است قبل از اینکه با اطمینان بگوییم امسال انتخاب رشته نمی‌کنم و خود را برای آزمون سراسری سال بعد آماده می‌کنم، توانمندی‌های علمی و روحی خود را بسنجیم و به قول معروف، بی‌گدار به آب نزنیم که بهره‌ای از این یک سال نخواهیم برد.
