بررسی نتایج آزمون سراسری در ده سال اخیر نشان می‌دهد که استان یزد در مجموع کل گروه‌های آزمایشی در آزمون سراسری، هر ساله رتبۀ اول را کسب کرده است. بی‌شک، اینکه یک استان بتواند در بزرگترین رقابت علمی کشور، هر ساله رتبۀ اول را کسب کند، امری اتفاقی نیست و بیانگر تلاشی همه جانبه و عزمی همگانی است؛ از این رو، بر آن شدیم که از این استان توانمند کشورمان گزارشی تهیه کنیم و به بررسی علل موفقیت دانش‌آموزان یزدی در آزمون سراسری بپردازیم.
مثلث کارایی دانش‌آموز، والدین و مدرسه
مثلث کارایی در آزمون سراسری، دارای سه ضلع دانش‌آموز سختکوش، والدین پی‌گیر و متعهد، و مدرسه توانمند و دلسوز است؛ سه ضلعی که به یاری هم می‌توانند موفقیت در آزمون کنکور سراسری را تضمین کنند. به نظر می‌رسد که سه ضلع این مثلث در استان یزد، در بهترین وجه هماهنگی و همراهی است.
دانش‌آموزان این منطقۀ کویری، از همان دوران ابتدایی، با جدیت و سختکوشی درس می‌خوانند و درس و مدرسه، در اولویت اول آنها قرار دارد.
یکی از دبیران ریاضی موفق یزد در این زمینه می‌گوید: «درس خواندن برای بیشتر دانش‌آموزان یزدی، یک وظیفه است و بچه‌ها همّ و غم خود را برای درس و مدرسه می‌گذارند. این مساله، به ویژه برای دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطه، حضور چشمگیرتری دارد؛ تا جایی که بسیاری از مدارس یزد قرایتخانه دارند و دانش‌آموزان (به خصوص دانش‌آموزان کنکوری) بعد از پایان ساعت مدرسه، تا ساعت ۹، ۱۰ و حتی ۱۲ شب (با توجه به ساعت فعالیت قرایتخانه) در قرایتخانه حضور دارند و در آنجا درس می‌خوانند.»
وی همچنین دربارۀ نقش دبیران در موفقیت داوطلبان، می‌گوید: «من به عنوان دبیری که سال‌هاست در مدارس یزد تدریس می‌کنم، شاهد این هستم که معلم‌های یزد به دنبال آموزش نکتۀ تستی نیستند، بلکه تلاش می‌کنند تا مفاهیم را برای دانش‌آموزان خود جا بیندازند و طریقۀ درس خواندن را به آنها یاد بدهند؛ در ضمن، بدون اغراق می‌گویم که اکثر قریب به اتفاق معلم‌ها، مسایل مالی را در نظر نمی‌گیرند و به شغلشان به عنوان یک منبع درآمد صرف نگاه نمی‌کنند، بلکه به دور از سخنان کلیشه‌ای، واقعاً با عشق کار می‌کنند، و خود من بارها از همکارانم شنیده‌ام که می‌گویند اگر یک بار دیگر به دوران انتخاب شغل برگردیم، باز هم شغل معلمی را انتخاب خواهیم کرد.»از نظر این دبیر ریاضی، والدین نیز سهم بسزایی در موفقیت داوطلبان دارند؛ زیرا فرزندشان را در زمینۀ تحصیل با تمامی توان یاری می‌دهند و اجازه نمی‌دهند که وقت فرزندشان هدر برود.
دکتر سید محسن میر حسینی، استاد دانشگاه یزد و نمایندۀ تام‌الاختیار سازمان سنجش در استان یزد، نیز در این زمینه می‌گوید: «کویر، انسان را سختکوش بار می‌آورد؛ این را تلاش شبانه روزی بچه‌های یزد نشان می‌دهد؛ ضمن آنکه والدین نیز حساسیت بسیاری روی وضعیت درسی فرزندشان دارند.»
حضور پررنگ والدین در کنار حوزه‌های آزمون سراسری نیز گواه همین امر است. اینجا گاه همۀ افراد خانواده برای مشایعت فرزند کنکوری‌شان، به حوزۀ آزمون سراسری می‌آیند. اینجا می‌توان شاهد حضور پدرانی بود که تا لحظۀ آخر، دست در دست فرزندشان پیش می‌روند و در گوششان کلماتی محبت‌آمیز زمزمه می‌کنند و مادرانی که با نگرانی، خوراکی‌های همراه فرزندشان را بررسی می‌کنند؛ تا جایی که فکر می‌کنی فرزندشان قرار است به جای حضور در آزمون سراسری، به اردوی تفریحی برود!
پدری خطاب به فرزندش که در صف ورود به حوزۀ امتحانی است، می‌گوید: «مرضیه! بخند! بخند تا دنیا به رویت بخنده!»
در حوزۀ آقایان نیز همین فضا حاکم است؛ پدری قرآن را در دست گرفته و در نزدیک‌ترین فضای ممکن به حوزۀ آزمون، ایستاده است و قرآن می‌خواند. دیگری یک ساک شامل: زیرپایی، بالش، بطری آب و تنقلات به فرزندش داده است و نگران این است که آیا اجازه ورود این ساک را به حوزه می‌دهند یا خیر!
مدیر یکی از دبیرستان‌های پسرانۀ یزد، با اشاره به نقش مؤثر والدین در موفقیت دانش‌آموزان در آزمونکنکور سراسری، می‌گوید: «خانواده‌ها در حد ایثار، یاور فرزندانشان هستند.
مدیر یکی دیگر از مدارس پسرانۀ یزد نیز می‌گوید: «هماهنگی خانواده و مدرسه در یزد، مثال زدنی است. خانواده‌ها کاملا ً مدرسه را همراهی می‌کنند؛ در واقع مدرسه محوری است؛ یعنی مدرسه به عنوان محور، برنامه‌ریزی می‌کند و خانواده‌ها در راستای مدرسه حرکت می‌کنند.»
معاون آموزشی یک دبیرستان دخترانه نیز معتقد به همراهی و همدلی والدین با کادر مدرسه است و در این زمینه می‌گوید: «اعتماد والدین به مدارس و اینکه متعهد به برنامه‌های مدرسه هستند، در موفقیت دانش‌آموزان، اثر بسیار مهمی دارد؛ زیرا بچه‌ها دچار سردرگمی نمی‌شوند و می‌بینند که مدرسه و والدین، در یک راستا حرکت می‌کنند. این تعامل بین والدین و کادر مدرسه، باعث شده است که والدین از آگاهی قابل ملاحظه ای برخوردار شوند؛ برای مثال، والدین به بچه‌ها استرس وارد نمی‌کنند و کمتر شاهد این هستیم که فرزندشان را به خاطر کسب درصد یا رتبه‌ای پایین توبیخ کنند. والدین اگر هم نگرانی از وضع درسی فرزندشان داشته باشند، آن را با کادر مدرسه در میان می‌گذارند و اجازه می‌دهند که دربارۀ نحوۀ برخورد با فرزندانشان، کارشناس مربوط تصمیم بگیرد.»
حضور چشمگیر مدیران، مشاوران و دبیران و معاون‌های مدارس در حوزه‌های آزمون سراسری برای مشایعت داوطلبان، می‌تواند به نوعی بیانگر ضلع دیگر مثلث کارایی موفقیت داوطلبان یزدی باشد.
یکی از دبیران با سابقۀ یزد در این زمینه می‌گوید: «۳۸ سال است که دبیر ادبیاتم و بیشتر سال‌ها برای دلگرمی دانش‌آموزانم به حوزۀ برگزاری کنکور می‌آیم؛ چون می‌خواهم دانش‌آموزانم بدانند که تنها نیستند و معلم‌هایشان نیز در این کارزار علمی، در کنار آنها قرار دارند.»
این دبیر ادبیات معتقد است که یزد، یعنی زحمت، کار و تلاش، و در توضیح سخن خویش می‌گوید: «دانش‌آموزان، معلم و والدین، همه برای موفقیت در کنکور، کار می‌کنند. معلم‌ها، با صداقت، هرچه می‌دانند در کلاس‌ها ارایه می‌کنند و دانش‌آموزان هم سعی می‌کنند که برداشتی کامل از درس‌های معلمان خود داشته باشند و انصافاً هم خوب کار می‌کنند.»
او که در حین صحبت به دور و بر سرک می‌کشد و به دنبال چهره‌های آشنا می‌گردد، با دیدن هر یک از دانش‌آموزانش، سخنی دلگرم کننده نثارشان می‌کند و گاه به روی شانۀ یکی می‌زند و دیگری را با گفتن “خدا قوت!” بدرقه می‌کند؛ حتی داوطلبانی که دانش‌آموزش نیستند و به نظر مضطرب بیایند، نیز از لطف او بی‌بهره نیستند و تلاش می‌کند تا با یک شوخی دوستانه یا کلامی دلگرم کننده، آرامشان کند.
غرق تماشای او هستم که به آقایی اشاره می‌کند و می‌گوید: «ایشان هم مدیر یکی از مدارس موفق یزد است.»
مدیر مورد نظر نیز تاکید دارد که هر سال، قبل و بعد از آزمون، در کنار حوزۀ برگزاری آزمون حضور دارد و در توضیح علت این امر، می‌گوید: «قبل از آزمون، به دانش‌آموزانم روحیه می‌دهم و می‌دانم که حضور من باعث آرامش بیشتر آنها می‌شود. بعد از آزمون هم باید به آنها تاکید کنم که، چه آزمون برایشان سخت بوده و چه راحت، نگران هیچ چیز نباید باشند؛ چون این شرایط شامل حال تمام داوطلبان می‌شود، و همچنین به آنها می‌گویم که سپاسگزار تلاششان هستم و …»
وی، دربارۀ نقش معلمان در موفقیت دانش‌آموزان یزدی، می‌گوید: «در طی ۲۴ سال مدیریتم، اکثر دبیران را دلسوز یافته‌ام؛ دبیرانی که گاه تا پاسی از شب بیدار می‌مانند تا با آمادگی کامل سر کلاس بروند و بدون ظاهرسازی و از صمیم قلب، غمخوار دانش‌آموزی هستند که متوجه درس نمی‌شود و از هیچ تلاشی برای پیشرفت دانش‌آموزانشان کوتاهی نمی‌کنند.»
این مدیر با سابقه، دربارۀ نحوۀ ارتباط خود با دانش‌آموزانش، نیز می‌گوید: «مدیریت من، بر اساس صداقت است؛ یا چیزی را به بچه‌ها نمی‌گویم یا اگر بگویم حتماً راست خواهد بود. این نکته را دانش‌آموزانم نیز می‌دانند و به آنها می‌گویم که در دانستن همه چیز اصرار نداشته باشید؛ چون بعضی چیزها را نمی‌توانم به شما بگویم و نمی‌خواهم دروغ هم بگویم؛ در ضمن، برای همۀ آنها، حتی کسانی که خطایی مرتکب می‌شوند، احترامی ویژه قایلم؛ برای همین نیز هیچ وقت در کنار جمع، دانش‌آموزی را توبیخ نمی‌کنم، بلکه در پایان ساعت مدرسه، او را می‌خواهم و تذکرات لازم را به وی می‌دهم؛ حتی نگاه من در مدرسه، دستوری نیست؛ چون معتقدم که مدرسه با پادگان فرق دارد. در همین راستا در مدرسه برای شروع و پایان کلاس زنگ نمی‌زنیم و دانش‌آموزان و معلم‌ها خودشان متعهدانه راس ساعت به کلاس وارد یا از آن خارج می‌شوند. همین دو امر (صداقت و احترام) باعث شده است که دانش‌آموزان، مدرسه را دوست بدارند و ارتباطی صمیمانه با ما داشته باشند و من در عمل، در طی سال، مشکلات بسیار کمی با دانش‌آموزانم داشته باشم.»
کارشناس کمیتۀ برگزاری آزمون‌های سراسری نیز، دربارۀ علت موفقیت داوطلبان یزدی، می‌گوید: «یکی از علل اصلی موفقیت بچه‌های یزدی، علاوه بر سختکوش بودنشان، حس رقابت مثبتی است که در بین داوطلبان یزدی دیده می‌شود. دلیل این رقابت نیز شاید نتایج درخشان یزد در آزمون سراسری، در طی سال‌های متمادی بوده است که باعث شده هر سال دانش‌آموزان و مدارس تلاش کنند تا این نتیجه را حفظ نمایند و به قول معروف نسبت به سال گذشته کم نیاورند.»
علاوه بر عواملی که در این گزارش اشاره شد، و در کنار ویژگی سختکوشی، ضریب خوب و مناسب «روحیه دین‌داری و خداباوری» مردم یزد نیز از دیگر ویژگی‌های آنهاست. به همین دلیل، از دیرباز یزد به دارالعباده معروف بوده و این ویژگی است که به گفته مسؤولان استان، باعث شده است تا داوطلبان با مشکلات و حواشی کمتری، خود را برای موفقیت در این رقابت علمی آماده بسازند.
ادامه دارد…
