هر ساله پس از برگزاری آزمون سراسری، ثبت‌نام در آزمون‌های آزمایشی مؤسسات و آموزشگاه‌های مجاز و غیرمجاز، از سوی داوطلبان پرشمار این آزمون‌ها برای آمادگی و حضور موفق در آزمون‌های سراسری سال آینده آغاز می‌شود. بحث ما در این مقاله آن است که آزمون‌های آزمایشی که برای سنجش آموخته‌های داوطلبان کنکور سراسری و افزایش مهارت‌های پاسخگویی آنها پیش از برگزاری آزمون اصلی اجرا می‌شود، بر فرض استاندارد بودن، تا چه حد می‌تواند یاری‌رسان داوطلبان در جهت بهبود کیفیت حضور آنها در یکی از آزمون‌های ورود به دانشگاه‌ها باشد.
نکته اساسی و قابل ذکر در مورد آزمون‌های آزمایشی، که بعضاً از سوی داوطلبان مورد غفلت قرار می‌گیرد و روی آن، درنگ و تامل کافی نمی‌شود، این است که برخی از مشتاقان به ادامه تحصیل، بدون آنکه مطالعه کافی و عمیق روی متون و منابع درسی گروه یا رشته مورد نظر خود داشته باشند، داوطلب شرکت در این گونه آزمون‌ها می‌شوند. انجام این کار باعث می‌شود که داوطلب، به جای آنکه با دقت کافی و تکیه بر آموخته‌ها، محفوظات و دانش خویش به تست‌ها پاسخ دهد، به محض برخورد با پرسش‌های دشوار، به طور تصادفی گزینه‌ای از گزینه‌های چهارگانه را انتخاب کند؛ اما غافل از آنکه با انجام این کار، ضمن دریافت نمره منفی و کسب رتبه نامطلوب، هدف وی نیز تامین نمی‌شود؛ زیرا هدف اصلی از شرکت در این گونه آزمون‌ها آن است که داوطلب به کسب تجربه یا تجاربی مفید برای شرکتِ هدفمندانه‌تر و آگاهانه‌تر در آزمون سراسری اصلی بپردازد و جلسه‌ای شبیه به جلسه آزمون اصلی را برای خود تداعی کند؛ اما عدم مواجهه واقعی با این مساله، باعث می‌شود که چنین داوطلبی، ضمن به هدر دادن مبلغ یا مبالغی که برای شرکت در آزمون‌های آزمایشی پرداخت کرده است، هیچ‌گونه تجربه مفیدی در این زمینه به دست نیاورد و نوعی دلزدگی نسبت به آزمون اصلی نیز در وی ایجاد شود.
به بیان دیگر، باید تاکید کرد که شرکت در آزمون‌های آزمایشی، یک جدیت خاصی از سوی افراد شرکت‌کننده در آنها می‌طلبد، و اگر این آزمون‌ها دارای ضرورت‌ها و شرایط مندرج در سطور ذیل باشند و داوطلبان، توصیه‌های ذکر شده در این سطور را به کار بندند، شرکت در این آزمون‌ها مفید خواهد بود و در غیر این صورت، جز اتلاف وقت، انرژی و سرمایه مادی و معنوی، چیزی را برای این افراد در بر نخواهد داشت.
این شرایط عبارتند از:
۱- آزمون‌های آزمایشی از سوی آموزشگاه‌ها یا مؤسسات مجاز برگزار شود؛
۲- آزمون‌های مورد نظر، آزمون‌های استاندارد باشد؛
۳- آزمون‌ها به صورت مرحله‌ای برگزار شود؛ یعنی در فواصل کوتاه برگزار شده و از مباحث معیّن که در فاصله دو آزمون، داوطلب به مطالعه آنها می‌پردازد پرسش طرح شود؛
۴- در پایان تمام آزمون‌های مرحله‌ای، یک یا چند نوبت آزمون از کل مباحث و متون مربوط به هر گروه آزمایشی یا رشته تحصیلی نیز به عمل آید (آزمون جامع)؛
۵- پس از برگزاری هر آزمون آزمایشی (مرحله‌ای یا جامع)، کارنامه کاملی از نمرات تفکیکی داوطلب در هر درس، رتبه علمی داوطلب در میان شرکت‌کنندگان و … برای اطلاع وی از وضعیت خویش، از سوی مؤسسه برگزار کننده آزمون صادر شود؛
۶- زمان، مکان و در مجموع فضای برگزاری آزمون‌های آزمایشی، نمونه کاملی از آزمون اصلی باشد تا داوطلب بتواند به تمرین و تکرار موقعیتی شبیه به حضور خود در جلسه آزمون اصلی بپردازد؛
۷- منابع و مباحثی که از آنها در هر مرحله از آزمون‌های آزمایشی یا آزمون جامع، سؤال طرح می‌شود، به طور کامل از سوی مرجع برگزار کننده آزمون در آغاز مشخص شود؛
۸- داوطلب با مطالعه دقیق منابع مربوط به هر مرحله از آزمون آزمایشی، در جلسه آزمون حاضر شود و به پاسخگویی (تست‌زنی) بپردازد؛
۹- داوطلب، پس از برگزاری هر مرحله و دریافت کارنامه آن مرحله از آزمون، نسبت به رفع خطاها، نقطه ضعف‌ها و کاستی‌های علمی خود اقدام کند و با پشتوانه بیشتری برای حضور موفق در مرحله بعدی آزمون،گام بردارد؛
۱۰- داوطلب فرض را بر این بگذارد که هر مرحله از آزمون‌های آزمایشی، یک آزمون اصلی است؛ بنابراین، ضمن تمرین مهارت‌هایی مانند نحوه تست‌زنی، تنظیم وقت پاسخگویی به هر سؤال و …، آن را کاملاً جدی بگیرد؛
۱۱- با کسب رتبه مطلوب در یک یا چند مرحله از آزمون‌های آزمایشی، به آن رتبه مغرور نشود و بداند که شرایط روحی و روانی داوطلب در آزمون اصلی، تعداد داوطلبان، سؤالات آزمون، و شرایط کلی آزمون، در هر حال به گونه دیگری است، و این آزمون‌ها، هر چند به استانداردهای آزمون اصلی نیز نزدیک باشند، قطعاً قابل مقایسه با آزمون اصلی (آزمون سراسری یا کارشناسی‌ارشد) نیستند و آزمون اصلی، آزمون دیگری است؛ آزمونی که به هر حال فضای آن، نه مجازی و آزمایشی، بلکه واقعی و حقیقی است.
